Đối với Ngân hàng quốc gia Campuchia (NBC) – nơi nghiên cứu hệ thống thanh toán dựa trên blockchain từ năm 2016,ềnđiệntửCampuchiaphụcvụnhữngngườiyếuthếket qua vdqg y đại dịch đã thúc đẩy tỉ lệ ứng dụng Bakong, loại tiền điện tử được đặt theo tên của ngôi đền Khmer cổ gần Sieam Reap. Ra mắt chính thức vào tháng 10/2020, Bakong đã chạm đến 7,9 triệu người dùng, gần một nửa dân số Campuchia – bao gồm cả những người sử dụng gián tiếp qua các ứng dụng của ngân hàng đối tác. Tính đến tháng 11/2021, có 6,8 triệu giao dịch tương đương 2,9 tỷ USD.

Bakong tiếp cận những người chưa sử dụng ngân hàng

Cải thiện tài chính toàn diện là mục tiêu chính của NBC khi giới thiệu Bakong. Phần lớn lương của người lao động Campuchia đang trả bằng tiền mặt và hầu hết giao dịch kinh doanh cũng như vậy. Ngoài các tổ chức tài chính và ngân hàng, nước này có 24 tổ chức dịch vụ thanh toán (PSI), chủ yếu bao gồm chuyển tiền, thanh toán di động, thương mại điện tử nhưng gần như các giao dịch đều thực hiện tại quầy tại các điểm bán hàng  được chỉ định.

Bakong muốn loại bỏ điều đó thông qua cung cấp hạ tầng tập trung, cho phép nhiều loại thanh toán hơn mà không tốn phí khi chuyển tiền từ ngân hàng vào tài khoản Bakong và ngược lại. Như vậy, doanh nghiệp tiết kiệm được chi phí phát triển hạ tầng và mạng riêng. Nó cũng tạo điều kiện để các tổ chức tài chính cung cấp dịch vụ mới cho người dân.

Chea Serey, CEO NBC, cho biết họ không dự đoán được dịch bệnh khi triển khai NBC vào năm 2020. Song, trong nguy có cơ, Covid-19 đẩy nhanh quá trình ứng dụng Bakong do mọi người lo lắng về việc chi tiêu bằng tiền mặt. Trên thế giới, dịch bệnh cũng là yếu tố giúp thanh toán số tăng mạnh, chính phủ các nước tiến hành các biện pháp để tăng cường tài chính toàn diện đối với những người yếu thế, không được tiếp cận hệ thống ngân hàng, không có điện thoại thông minh hay mù chữ.

Bakong do NBC hợp tác phát triển cùng công ty blockchain Soramitsu, giúp người dân Campuchia dùng ứng dụng di động để thanh toán, chuyển tiền qua bất kỳ ngân hàng nào trên nền tảng, ngay cả khi họ không có tài khoản ngân hàng. NBC cho biết ứng dụng Bakong có khoảng 270.000 người sử dụng. Đây mới là tỉ lệ nhỏ bé trong số hàng triệu người chưa có tài khoản ngân hàng tại Campuchia.

Makoto Takemiya, CEO Soramitsu, nhận xét, do phần lớn dân số chưa từng hay hiếm khi sử dụng dịch vụ ngân hàng, việc phát triển một hệ thống để những người chưa có kinh nghiệm với ngân hàng cũng thấy dễ hiểu đòi hỏi nhiều công sức. Tuy nhiên, tỉ lệ tiếp cận di động cao và dân số “hầu hết trẻ tuổi, quen dùng di động” nên mọi thứ dường như thuận lợi hơn nhiều.

Với Bakong, người dùng có thể thanh toán hoặc chuyển tiền bằng USD hoặc riel chỉ với một số điện thoại hoặc mã QR. Blockchain ghi lại toàn bộ giao dịch theo thứ tự thời gian. Bakong hỗ trợ chuyển tiền nhanh hơn, minh bạch hơn với chi phí thấp hơn. Hệ thống không dùng thông tin nhận dạng cá nhân và bảo vệ quyền riêng tư của người dùng trong khi vẫn cho phép ngân hàng trung ương giám sát các giao dịch. Theo ông Takemiya, các tính năng bảo mật vốn có của blockchain đồng nghĩa với rủi ro lừa đảo, giả mạo và tấn công mạng cũng thấp hơn.

Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và kiều bào

Trên toàn cầu, tiền mặt ngày càng được sử dụng ít hơn, trong khi nhà chức trách muốn giảm thiểu nguy cơ mà tiền mã hóa mang lại do tính biến động cao, gây rủi ro hệ thống, tài trợ khủng bố và làm tổn thương nhà đầu tư. Khảo sát 65 ngân hàng đầu năm 2021 của Ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS) chỉ ra 86% đang xem xét hoặc thử nghiệm tiền điện tử, ngày càng nhiều các ngân hàng trung ương thể hiện mong muốn phát hành tiền điện tử (CBDC).

Bahamas là quốc gia đầu tiên ra mắt CBDC – đồng Sand Dollar – vào tháng 10/2020, còn Nigieria là nước châu Phi đầu tiên giới thiệu tiền điện tử eNaira vào tháng 10/2021. Bakong được nhận xét là CDBC “lai”. Hầu như các tiến bộ công nghệ tài chính (fintech) trong những năm gần đây đều tập trung ở các thị trường đang phát triển vì thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ đã phổ biến tại các thị trường phát triển, theo Emir Hrnjic đến từ Viện Tài chính số Châu Á.

“Các nước nhỏ nhanh chóng nắm bắt tiền kỹ thuật số vì họ phải vượt qua những thử thách thật sự, rủi ro khi chấp nhận công nghệ mới có lẽ thấp hơn rủi ro của việc không làm gì cả”, bà Chea của NBC bổ sung.

Bakong muốn hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, giảm chi phí chuyển tiền cho hơn 1 triệu người Campuchia đang làm việc ở nước ngoài – những người vẫn phải trả khoản phí lớn cho các dịch vụ chuyển tiền và đại lý không chính thức. Năm 2019, người lao động Campuchia ở nước ngoài gửi về khoảng 1,5 tỷ USD kiều hối, tương đương 6% GDP. Những người đang làm tại Malaysia từ nay có thể gửi tiền về cho gia đình thông qua Bakong mà người nhận không cần phải có tài khoản ngân hàng. NBC đang nghiên cứu bổ sung các nước khác vào nền tảng.

Hong Reaksmey, Giám đốc tổ chức từ thiện ActionAid tại Campuchia, cho biết, những gia đình ở nông thôn phụ thuộc vào số tiền từ nước ngoài gửi về. Bên cạnh đó, Bakong cũng giúp ích khi chính phủ chuyển tiền hỗ trợ người dân trong thời gian khó khăn như Covid-19. Dù vậy, trình độ hiểu biết kỹ thuật số và tài chính nghèo nàn là một rào cản lớn, chưa kể các vụ lừa đảo qua mạng có chiều hướng tăng.

Du Lam

‘Nóng’ cuộc đua tiền điện tử của ngân hàng trung ương toàn cầu

Trung Quốc không phải quốc gia duy nhất nuôi tham vọng tiền điện tử. Thực tế, có những nước còn cấp tiến hơn cả Trung Quốc trong lĩnh vực này.