Đình Ông Súng. Ảnh: PLO.

Đi ngang Nhà Văn hóa phường 14 quận 3,àiGòncómộtđìnhthờÔngSúbang xep hang nu uc cửa đóng then gài, tôi thấy có một trụ đồng được bọc vải hồng điều, dưới chân trụ đồng là những bát nhang đầy chứng tỏ vẫn còn được người thờ cúng. Cạnh bên là một cánh cổng dẫn vào con đường ngõ nhỏ có ghi dòng chữ “Đình Ông Súng”.

Lân la dò hỏi những người lớn tuổi thường ngồi uống cà phê cóc mỗi buổi sáng ở khu vực Đình Ông Súng thì tôi được biết rằng cái trụ đồng được bọc vải hồng điều chính là “Ông Súng”. Tương truyền “Ông Súng” là khẩu súng thần công trong đồn Kỳ Hòa đã bị gãy nòng sau nhiều cuộc chiến đấu với thực dân Pháp. Một hôm người dân địa phương vô tình vớt được dưới lòng kênh khẩu súng thần công gãy nòng trôi dạt đến nơi đây. Người dân tin rằng có sự linh ứng nên đã lập miếu để thờ cúng “Ông Súng” từ thế kỷ XIX.

Tuy nhiên, cũng có tài liệu nghiên cứu cho rằng, căn cứ vào chất liệu, hoa văn của chiếc khánh thờ và cặp liễn đối có niên đại khoảng thế kỷ XIX, cũng như nội dung bài vị có tại đình thì Đình Ông Súng là nơi thờ phụng Chánh Lãnh binh Lê Đường Cung - người từng chiến đấu và hy sinh rất hiển hách tại thôn Chí Hòa ngày xưa.

Nhân dân cùng thân tộc của viên chánh lãnh binh này đã lập miếu thờ ông ngay trên vùng đất mà ông đã hy sinh và đặt tên là Chí Bửu để qua mắt thực dân Pháp cùng tay sai. Khẩu súng đại bác đã từng vào trận với ông cũng được đưa vào trong miếu và lâu ngày trở thành một vật thiêng.

Hai truyền thuyết kể trên, dù có chút ít dị biệt nhưng điểm đồng nhất chính là tấm lòng của người dân nơi đây luôn nhớ đến và tôn thờ những người đã vị quốc vong thân. Cho dù là một khẩu súng thần công gãy nòng nhưng đã góp phần diệt nhiều giặc Pháp khi chúng tiến chiếm đồn Kỳ Hòa, hay là Chánh Lãnh binh Lê Đường Cung chỉ huy quân lính dùng súng thần công này diệt giặc, thì đều là gương hùng của cha ông giữ gìn bờ cõi mà người dân địa phương luôn ghi dấu công ơn.

Một chiếc miếu nhỏ, người ta đốt hương quanh năm. Thoạt đầu chỉ vì tưởng nhớ, dần dần ngôi miếu thờ “Ông Súng” đã trở thành oai linh trong cuộc sống tâm linh của người dân tại đây. Cũng như một số ngôi đình, miếu mạo khác trong thành phố, người dân lập nên để thờ cúng những liệt sĩ vị quốc vong thân là trước hết. Họ muốn tôn thờ, trả nghĩa ân những người đã mở đường xây dựng và bảo vệ thành phố này được xứng danh tên Sài Gòn cho tới ngày hôm nay.

Như nhà văn Bình Nguyên Lộc, trong tác phẩm Những bước chân lang thang trên hè phố đã cho rằng người dân thành phố Sài Gòn sống chung với mồ mả của những người đi dựng nước, trong những cuộc chiến tranh giữa nhà Nguyễn Gia Miêu và nhà Nguyễn Tây Sơn cũng như chống thực dân Pháp. Nơi đâu chẳng có xương máu tiền nhân. Nơi nào chẳng có dấu tích lịch sử. Từ một ngôi chùa như Khải Tường cho đến đồn Cây Mai, chiến lũy Kỳ Hòa, theo cấp độ và quy mô nào chẳng là di tích.

Đình Ông Súng cũng là như vậy thôi - một di tích của lịch sử. Nhưng từ năm 1984, chính quyền sở tại đã di dời việc thờ cúng từ ngôi đình do dân lập chuyển lên căn gác nhỏ ở đường hẻm cạnh bên và dựng một cầu thang nhỏ để cho dân lên thắp hương cầu nguyện. Nòng súng gãy được dời ra đứng trên lề đường cho gió mưa xâm thực.

Có lẽ bà con gần đó thương Ông Súng đội nắng đội mưa nên hàng ngày cho ông mặc áo hồng điều, còn thắp hương nghi ngút và thi thoảng còn cúng cả cà phê sữa nữa. Còn ngôi đình chính thì được sử dụng làm nhà văn hóa, cửa đóng then gài gần như quanh năm.

Di tích này đáng tự hào cũng như các di tích lịch sử còn lại của những cuộc chiến tranh vệ quốc. Sao ngành văn hóa thành phố cũng như quận lại lơ là, bỏ quên. Ngay cả vài dòng chữ giới thiệu về ngôi đình và nòng súng cũng chẳng thấy...