Gần đây nhiều ý kiến lo ngại nềnkinh tế Việt Nam sẽ bị tổn thương nếu quan hệ Việt - Trung trở nên căng thẳnghơn do sự hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 của Trung Quốc trong vùngđặc quyền kinh tế của Việt Nam. Những tính toán và phân tích dưới đây giúpngười đọc có cái nhìn toàn diện hơn về hai nền kinh tế Việt Nam và Trung Quốc.

Dựa trên bảng cân đối liên ngành củaTrung Quốc (1) và Việt Namcó thể tính toán cấu trúc sơ bộ thông qua mức độ ảnh hưởng của cầu cuối cùngđến phía cung và thu nhập của hai nền kinh tế

Tính toán cho thấy ảnh hưởng lan tỏatừ phía cầu đến sản xuất và thu nhập của Trung Quốc và Việt Nam có sự khác nhau khá lớn.

Với Trung Quốc,ừsựkiệnBiểnĐôngNhucầutáicấutrúckinhtếlàcấpthiếkèo đá banh trực tiếp do phía cung dồidào, nên khi can thiệp vào phía cầu cuối cùng (final demand) đã làm tăng sảnlượng và giá trị gia tăng (gross value added) rất mạnh. Điều này ngược lại vớiViệt Nam.

Với Trung Quốc, việc tiêu dùng nộiđịa lan tỏa đến thu nhập ngang với xuất khẩu (một đồng tăng lên của tiêu dùnglan tỏa đến nhập khẩu 0,76 và xuất khẩu là 0,79), trong khi với Việt Nammức lan tỏa tương ứng là 0,42 và 0,47.

 Nền kinh tế Việt Nam ngày càng kémhiệu quả và mang tính gia công ngày càng nặng nếu không nhanh chóng thay đổi,nền kinh tế Việt Nam sẽ “đau ốm” triền miên và đến một lúc nào đó sẽ khônggượng dậy được nữa.

Đầu tư cũng vậy, khi họ đầu tư 1 đơnvị, thì mức lan tỏa đến thu nhập là 0,66, hơn hẳn Việt Nam gần 20 điểm phần trăm.

Như vậy có thể thấy nhờ phía cungcủa Trung Quốc rất dồi dào nên khi tác động vào phía cầu cuối cùng đã tạo ramột sức lan tỏa đến sản xuất và thu nhập rất lớn.

Lẽ ra, Việt Nam cần sớm quay sang tinh thầntrọng cung như nhiều chuyên gia kinh tế đã góp ý từ lâu và từ đó cấu trúc lạinền kinh tế. Đằng này, Việt Namlại mải miết với việc quản lý cầu cuối cùng, nên kết quả không như mong đợi.

Ngoài ra, tham nhũng cũng là thủphạm trong chuyện này khi so sánh mức độ lan tỏa của đầu tư đến sản xuất, cóthể thấy lượng tiền bỏ ra đầu tư không đến được với sản xuất khoảng 17%.

Bên cạnh đó, chính sách hướng ngoạicủa Việt Nam không hẳn là phù hợp, việc hướng ngoại này không chỉ đối với FDImà ngay cả đối với các nhân tố của cầu cuối cùng (tiêu dùng, tích lũy và xuấtkhẩu). Hầu như các chính sách đều hướng tới xuất khẩu mà quên hẳn thị trườngnội địa, trong khi đó, với Trung Quốc, mức độ lan tỏa của tiêu dùng nội địa đếnsản xuất và thu nhập gần như tương đương nhau.

Một tính toán khác làm rõ hơn nhữngtác động có thể có từ sự căng thẳng trong quan hệ Việt Nam - Trung Quốc.

Sử dụng bảng cân đối liên ngành năm2010 cập nhật cho năm 2012 theo giá 2010 của Việt Nam, phân tách xuất khẩu vànhập khẩu thành (1) xuất khẩu sang Trung Quốc và xuất khẩu sang các nước cònlại; (2) nhập khẩu từ Trung Quốc và nhập khẩu từ các nước còn lại, từ đó tínhtoán mức độ ảnh hưởng của Trung Quốc tới nền kinh tế Việt Nam.

Kết quả cho thấy với các giả thiết:tổng thầu ngưng trệ, đầu tư FDI từ Trung Quốc giảm 50%; xuất khẩu giảm 20%;nhập khẩu giảm 20% thì kết quả là nhập khẩu của Việt Nam cũng giảm khoảng 40%.Với tình huống đó, GDP giảm khoảng 1,68%.

Tuy nhiên, nếu thay thế được tổngthầu với đối tác khác hoặc với các đối tác trong nước và sản xuất ít phụ thuộcvào nhập khẩu hơn thì ảnh hưởng này sẽ giảm bớt. Bên cạnh đó, nếu thay thế xuấtkhẩu sang Trung Quốc bằng xuất khẩu sang các nước khác khoảng 5% và cơ cấu xuấtkhẩu thay đổi (chuyển tỷ trọng xuất khẩu ở khu vực công nghiệp sang khu vựcdịch vụ) thì động thái này lại làm GDP tăng 0,22-0,5%.

So sánh với một số nước châu Á (cũngdựa trên tính toán này), kết quả cho thấy Việt Nam và Trung Quốc là hai quốc giacó nền sản xuất mang nặng tính gia công nhất. Kết quả này tương đồng với nhậnđịnh của ông Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia củaLiên hiệp quốc. Ông Việt cho rằng, Trung Quốc là một nền kinh tế công xưởng, vàViệt Namlà nền kinh tế gia công. Quy mô của nền kinh tế Trung Quốc lớn hơn Việt Namrất nhiều nhưng về bản chất đều có những nét rất tương đồng, đó là tính dễ tổnthương và hiệu quả không cao.

Gần đây cấu trúc kinh tế của ViệtNam có xu hướng tụt hậu khá rõ, mức độ lan tỏa từ nhu cầu cuối cùng nội địa đếnphía cung đã tăng từ 2,59 (năm 2007) lên 3,57 (dự tính năm 2012), nhưng mức độlan tỏa đến sản xuất nội địa lại giảm từ 1,77 xuống 1,66 trong thời gian tươngứng. Điều này có nghĩa là mức độ lan tỏa đến nhập khẩu đã tăng mạnh, từ khoảng1 (năm 2007) lên 1,91 (năm 2012). Như vậy, nếu các nhà điều hành kinh tế vẫnmãi tác động đến phía cầu cuối cùng thì chỉ làm tăng thâm hụt thương mại củakhu vực kinh tế trong nước.

Tóm lại, nền kinh tế Việt Namngày càng kém hiệu quả và mang tính gia công ngày càng nặng. Tỷ lệ chi phítrung gian trên giá trị sản xuất tăng xấp xỉ 20 điểm phần trăm trong giai đoạn2000-2012, riêng trong năm năm 2007-2012 tỷ lệ này tăng gần 10 điểm phần trăm,hàm lượng giá trị gia tăng lan tỏa bởi cầu cuối cùng ngày càng thấp (thấp nhấttrong các nước được so sánh trong vùng).

Do đó, dù không có tác nhân là vụgiàn khoan của Trung Quốc, thì nếu không nhanh chóng thay đổi, nền kinh tế ViệtNamsẽ “đau ốm” triền miên và đến một lúc nào đó sẽ không gượng dậy được nữa.

Vì vậy, trong bối cảnh hiện nay càngcần thực hiện nhanh chóng và quyết liệt việc tái cấu trúc kinh tế, chuyển hướngtừ xuất khẩu của khu vực công nghiệp chế biến sang xuất khẩu dịch vụ. Đồng thờicần tăng cường sản xuất các sản phẩm để tiêu dùng trong nước, áp dụng các chínhsách ưu đãi cho xuất khẩu cân bằng với sản xuất để tiêu thụ nội địa và tạo mộtmôi trường kinh doanh bình đẳng giữa các khu vực sở hữu (kinh tế dân doanh,kinh tế nhà nước và có vốn đầu tư nước ngoài).

(1) ADB, Supply and Use tables for selected Economies in Asia and the Pacific, December, 2012.

Theo Thesaigontime